جدول تناوبی چیست؟

در پاسخ به این سوال که جدول تناوبی چیست، باید گفت که مندلیف شیمی‌دان معروف روس، با مرتب کردن عناصر به ترتیب افزایش عدد اتمی، قانون تناوب رو کشف کرد و با استفاده از این قانون جدول تناوبی عناصر رو طراحی کرد.

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای به دست آوردن یک تصویر کلی از خواص یک عنصر، نگاه سریعی به جدول و پیدا کردن محل قرار گرفتن اون عنصره.

جایگاه هر عنصر در جدول تناوبی، اطلاعات خیلی زیادی در اختیارمون می‌ذاره و برای حل کردن مسئله‌ها و مقایسه بین عنصرهای مختلف یه ابزار ضروریه، اما این ابزار کاربردی سر جلسه کنکور یا همه امتحان‌ها همراهمون نیست، پس لازمه که حفظش کنیم.

یه نگاه دوباره به 118 عنصر جدول، تکلیف رو مشخص می‌کنه. حفظ کردن جدول تناوبی کار راحتی نیست. درسته که نیازی نیست همه عناصر رو حفظ کنی اما ظاهر ترسناک جدول تناوبی ممکنه بترسونتت. اما لازم نیست نگران شی، راه‌های زیادی وجود داره که حفظ کردن ترتیب عناصر رو راحت می‌کنه.

درک جدول تناوبی عنصرها

عنصرهای جدول تناوبی رو می‌تونی با روش‌های زیادی حفظ کنی، اما قبل از به‌کارگیری هر کدوم لازمه تا درک درستی از چیستی و چرایی جدول داشته باشی. مفاهیم پایه‌ای مثل ساختار درون اتمی، عدد اتمی، اثر افزایش عدد اتمی و الکترون‌های هر اتم و لایه‌های الکترونی رو دوره کن و هر جایی که مشکل داری رو دوباره یاد بگیر.

درسته که برای پیدا کردن خواص هر عنصر از جدول تناوبی عناصر کمک می‌گیریم، اما دونستن دلیل اون خواص، حفظ کردن ترتیب عناصر رو راحت‌تر می‌کنه.

وقتی مطمئن شدی که مفاهیم پایه رو درست و اصولی یاد گرفتی وقت حفظ کردن عناصره. می‌تونی این‌جا با چندتا روش هوشمندانه آشنا شی که خیلی کمکت می‌کنن.

رمزها، حروف اختصاری و جملات بامزه

حفظ کردن عناصر جدول‌ تناوبی با تکرار کردن اسمشون پشت سر هم اولین چیزیه که به ذهن می‌رسه اما اثر زیادی نداره. وقتی چند کلمه رو برای مغزت ردیف می‌کنی تا حفظ کنه و مغز هیچ معنی‌ای توشون پیدا نمی‌کنه، احتمال اینکه به یادشون بیاری خیلی کمه.

ارتباط دادن داده‌ها با چیزهای ملموس و در دسترس کار مغز رو راحت می‌کنه. جمله‌های معنی‌دار معمول در روزمره، جملاتی با معنی غریب اما خنده‌دار یا شعر و جملات آهنگین، خیلی راحت‌تر از اسامی عنصرها پشت سر هم توی حافظه می‌مونن.

در طول سال‌ها، دانش‌آموزها و معلما جملات بامزه‌ای برای هر گروه جدول تناوبی و دسته‌بندی‌های دیگه ساختن که می‌تونی حفظشون کنی. برای نمونه:

گروه اول (H,Li,Na,K,Rb,Cs,Fr): 

• هلینا کرباسی‌فر
• هی لیلا ناز کرد، رامبد سوسول فرار.

گروه دوم (Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra):

• به مگس کله سرمه‌ای باید راه داد.
• بیا مگس کثیف سرتو ببرم.

گروه سوم (B, Al, Ga, In, Tl):

• بگو الو جواد اینجا تیمارستانه.
• (از پایین به بالا) ترور ایندیرا گاندی عالم رو بهت زده کرد.

گروه چهارم (C, Si, Ge, Sn, Pb):

• کسی جلوی سینما پاشو برید.
• کسی گریه نمی‌کنه سر بی‌پولی.

گروه پنجم (N, P, As, Sb, Bi):

• نیما پسر اصغر سیبیل.
• نه پاک نمی‌شه اسب، صابون بیار.

گروه ششم (O, S, Se, Te, Po): 

• استاد، سکته کرد، ترکید، پوکید.
• سعید، سیم تلفن پاره شد.

گروه هفتم (F, Cl, Br, I, At):

• فدای کله براقت آی عطایی.
• فک بیا.

گروه هشتم (He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn):

• هی نگاه عارفانه کردمت زیبای رند.
• (از پایین به بالا) راز کرانه.

نافلزات (فسفر، کربن، سلنیم، کلر، ید، فلوئور، اکسیژن، نیتروژن، برم، هیدروژن، استاتین)

• فک سگ در کیف انبه است.

شبه‌فلزات (SB, B, Si, Ge, As):

• صبا بسیجی است.

فلزات واسطه (Sc, Ti, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu, Zn):

• سرتیپ وحید کریمی منو فرستاد کلمبیا با نیما و کوروش زندگی کنم.
• اسکاتی ول کنی کره‌ی منو فرار کنی، سوزوندمت.

اما این موارد فقط چند مثالن. بهترین جمله‌ای که می‌تونی پیدا کنی، جمله‌ایه که خودت یا با کمک دوستات ساختی. از شوخی‌های درونیتون استفاده کنید، از شخصیت‌ها یا تیم‌های موردعلاقه‌اتون. هر چی ارتباط جمله‌ها با مسایل شخصی قوی‌تر باشه زودتر حفظشون می‌کنی.

اما حواست باشه که این جملات به تنهایی و بدون تمرین ممکنه گمراهت کنن. سرواژه‌های عنصرها خیلی شبیه به همه و امکان جابه‌جاییشون زیاده. مثلا بریلیوم، برم، باریم و بور همه با B شروع می‌شن و امکان اشتباه کردنشون زیاده.

تمرین، تمرین و تمرین

حفظ کردن جدول تناوبی با استفاده از جملات آهنگین و خنده‌دار خیلی راحت‌تره اما امکان اشتباه کردن هم وجود داره. بعد از حفظ کردن جمله‌ها وقتشه تا با تمرین ارتباط بین جمله‌ها و جدول تناوبی در ذهنت رو قوی‌تر کنی.

جدول تناوبی با خونه‌های سفید رو بردار، عنصرهایی رو مشخص کن که تا الان حفظ کردی. شروع به پر کردن جدول کن. اگه شک کردی یا مطمئن نیستی ایرادی نداره اما تا وقتی که همه خونه‌ها رو پر نکردی به جدول اصلی نگاه نکن.

وقتی کارت تموم شد، چیزی که نوشتی رو دوره کن و همه خونه‌هایی که اشتباه نوشتی رو پیدا کن. هر چند روز یک بار این کار رو تکرار کن و تمرکز بیشتری روی اشتباهاتی بذار که بیشتر تکرار می‌شن.

می‌تونی نسخه PDF جدول تناوبی خالی رو از این لینک دریافت کنی. شماره گروه‌ها و تناوب‌ها و اعداد اتمی از قبل روی این جدول نوشته شده. با نسخه رنگی می‌تونی خواص عناصر مثل شبه‌فلزها، نافلزها، فلزات واسطه و بقیه گروه‌ها رو هم تمرین کنی.

جدول تناوبی رو جلوی چشمت نگه دار. یه پوستر ازش روی میز یا دیوار اتاق بچسبون یا عکسش رو تصویر زمینه گوشیت کن. یه نسخه کوچیک از جدول تناوبی هم داشته باش و هر زمانی که فرصت داشتی، مثل زمان رفت و آمد، زنگ‌های تفریح یا قبل از خواب مرورش کن.

فلش‌کارت بساز

استفاده از فلش‌کارت‌ها یکی از روش‌های حفظ کردن ثابت شده‎‌است. این روش برای حفظ کردن اطلاعاتی که خیلی راحت از ذهن پاک می‌شن بیشترین کارایی رو داره. تهیه فلش‌کارت و استفاده فیزیکی، تعامل ذهن با اطلاعات رو زیاد می‌کنه و تکرار و تمرین رو جذاب‌تر و موثرتر می‌کنه.

خیلی بهتره که فلش‌کارت‌ها رو خودت بسازی. چون ذهن در حین ساخت فلش‌کارت، خیلی بیشتر با جدول تناوبی روبه‌رو می‌شه تا زمانی که فقط از روی فلش‌کارت‌های آماده تکرار کنی.

اینطوری امکان شخصی‌سازی فلش‌کارت‌ها با سلیقه خودت رو هم داری و می‌تونی از رنگ‌ها و تصاویری استفاده کنی که حفظ کردن رو برات راحت‌تر می‌کنه.

اما ساخت فلش‌کارت زمان‌بره. اگه احساس می‌کنی وقت لازم برای این کار رو نداری هم نگران نباش. یک نمونه فلش‌کارت آماده در قالب PDF برات تهیه کردیم که می‌تونی از این لینک دانلودش کنی و ازش استفاده کنی.

سخن پایانی در مورد اینکه جدول تناوبی چیست؟

حفظ کردن عناصر جدول مندلیف، برای حل خیلی از مسائل شیمی یه ضرورته. تسلط کامل روی جایگاه هر عنصر و خواصش باعث می‌شه تا خیلی راحت‌تر به جواب مسئله برسی. اما نباید از روش‌های حل مسئله غافل شی. حفظ کردن ترتیب عناصر بدون درک درست مفاهیم آرایش درون اتمی هم چندان به دردت نمی‌خوره.

بعد از حفظ عناصر با تمرین فراوان، قدم بعدی یادگرفتن روش‌های تحلیل جدول تناوبی و حل مسائله. بسته‌های معلم خصوصی و کلاس‌های آنلاین پرش در این مسیر باهات همراهه. کافیه شماره‌ات رو توی باکس شماره وارد کنی تا کارشناس‌های ما بیشتر راهنماییت کنن.