آشنایی با فلسفه برای نوجوانان

فلسفه چیست؟

برتراند راسل، فیلوسف برجسته قرن بیستم، توی کتاب «مشکلات فلسفه» این علم رو به عنوان یک فعالیت تحلیلی توصیف میکنه که هدفش کشف و روشن ساختن مفاهیم و معانیه تا ما بتونیم با استفاده از اون به درک بهتری نسبت به شرایط زندگی، تجربیات و دنیای اطرافمون برسیم.

به زبان ساده‌تر فلسفه علم بررسی چیستی هر چیزیه. برای مثال فیزیک علم بررسی طبیعته، ولی ما توی فلسفه درباره چیستی و ماهیت علم فیزیک و تاثیری که توی زندگی اجتماعی  و فردی ما می‌ذاره صبحت می‌کنیم.

فلسفه برای نوجوانان، بیشتر شامل آشنایی با مبانی این علم میشه. در ادامه بیشتر درباره فلسفه و تاثیر اون توی زندگیمون صحبت می‌کنم.

بهترین راه آشنایی با فلسفه برای نوجوانان

بهترین راه آشنایی با فلسفه برای نوجوانان چیه؟ مطمئنا اینستاگرام و اینترنت بهترین راه آشنایی با فلسفه نیستن؛ ولی می‌تونن کمک بزرگی به آشنایی با کتاب‌های فلسفی بکنن.

بهترین راه آشنایی با فلسفه برای نوجوانان، مطالعه کتاب‌هایی با همین عنوان است. فلاسفه و پژوهشگرهای زیادی در طول تاریخ با توجه به اهمیت آماده‌سازی ذهن نسل جوان با مسائل مهم زندگی، دست به تألیف کتاب‌هایی برای آشنایی نوجوانان با فلسفه زدن. مطالعه یکی از این کتاب‌ها شما رو با ده‌ها کتاب دیگه آشنا میکنه و زنجیره یادگیری شما رو شکل میده.

کتاب‌های زیادی مخصوص آشنایی نوجوانان با فلسفه وجود داره. در ادامه بهترین اون‌ها رو معرفی می‌کنیم.

معرفی کتاب‌های فلسفه برای نوجوانان

بهترین کتاب‌های فلسفه برای نوجوانان اون‌هاییه که بتونه به زبان ساده، نوجوانان رو با مبانی این علم آشنا کنه. مبانی فلسفه شامل اصطلاحات و عقاید متفکرین ابتدایی فلسفه میشه و ذهن نوجوانان رو برای طرح پرسش‌های عمیق زندگی آماده میکنه.

سه کتاب معرفی فلسفه برای نوجوانان رو در ادامه بهتون معرفی می‌کنیم:

• تاریخ فلسفه – ویل دورانت: ویل دورانت، فیلسوف معروف و معاصر آمریکایی،‌ با هدف آشنایی عموم جامعه با فلسفه و مبانی اون، کتاب تاریخ فلسفه رو تألیف کرد. خوندن این کتاب در آشنایی نوجوانان با فلسفه تاثیر زیادی می‌ذاره.
• تسلی بخشی‌های فلسفه – آلن دوباتن: کتاب تسلی بخشی‌های فلسفه یکی از بهترین کتاب‌ها برای آشنایی با فلسفه مخصوص نوجوانان است. این کتاب با معرفی شش فیلسوف و اندیشه‌های اون‌ها راهکارهایی برای مقابله با تنهایی، طرد شدن، لذت بردن و احساس بی‌مصرفی ارائه میده.
• تاریخ فلسفه غرب – برتراند راسل: اگه فلسفه رو از فیلسوف‌های امروزی شروع کنید، مجبور می‌شید هی به عقب برگردید. چون اکثر فلاسفه، تفکراتشون رو بر پایه یا نقد تفکرات فیلسوفان قبلی بنا کردن. پس بهتره که از ابتدای تاریخ فلسفه شروع کنید و از اول به آخر بیاید. یکی از بهترین کتاب‌ها برای آشنایی نوجوانان با فلسفه، کتاب تاریخ فلسفه غرب، اثر برتراند راسله.

البته همونطور که گفتیم، شما با خوندن یک کتاب خودتون می‌تونید سراغ ده‌ها کتاب دیگه برید. پس لازم نیست دقیقا این سه کتابی که گفتیم رو به ترتیب بخونید، کافیه یکی از اون‌ها رو به دلخواه انتخاب کنید تا مسیر مطالعه فلسفه شما تا حد زیادی روشن بشه.

فلسفه چه کمکی به نوجوانان می‌کنه؟

نوجوانان ما، طبق آمار جزو غمگین‌ترین نوجوانان دنیا به حساب میان. خب این مسئله دلایل مختلفی داره که بررسی اون‌ها کار ما توی این مقاله نیست. پس بیاید بی‌اندیشیم که چه کارهایی می‌تونیم انجام بدیم تا یکم شادی و سرزندگی رو به نوجوانانمون برگردونیم.

ورزش کردن، تفریح، ایجاد ارتباط‌های سالم، تغذیه و مطالعه از جمله کارهاییه که میشه ازشون برای تزریق نشاط به جامعه استفاده کرد. اما برای اون نوجوانی که گوشه خونه نشسته و زانوی غم بغل گرفته، یکی از کارها خوندن فلسفه‌ست.

طبق پژوهش‌های صورت گرفته و همینطور تجربه شخصی خودم، فلسفه تاثیر زیادی توی برطرف شدن حس افسردگی افراد داره. اما چطور؟ با گفتن جملات انگیزشی؟ با نصیحت کردن؟ یا با معرفی زندگینامه افراد موفق و معرفی روتین روزانه اون‌ها؟

هیچکدوم؛ فلسفه راهکارهای خاص خودش رو داره. معرفی این راهکارها امکان بیان توی این مقاله رو نداره و خودش به یک مقاله بلند نیاز داره. ولی به طور کلی میشه گفت فلسفه با بدبینی منطقی و استدلال‌هاش مستقیم به ریشه مشکلات می‌پردازه و سعی در حل اون‌ها داره. در ادامه تاثیری که آشنایی نوجوانان با فلسفه روی زندگی اون‌ها میذاره رو بیشتر توضیح می‌دیم.

کنار اومدن با رنج و تنهایی

خیلی از نوجوانان توی دوران نوجوانی با حس تنهایی شدیدی روبه‌رو میشن. اون‌ها فکر می‌کنن که از جامعه اطرافشون طرد شدن و هیچکس اون‌ها و مشکلاتشون رو نمی‌فهمه.

خب این تفکرات اشتباه هم نیست چون کسی توی ذهن ما نیست تا از مشکلاتمون با خبر باشه، اما با فلسفه می‌تونیم با تنهایی و رنج‌های حاصل اون کنار بیایم. چون متوجه میشیم که قبل از ما کسانی بودن که دقیقا مشکلات ما رو داشتن و برای اون‌ها راهکارهایی ارائه دادن.

فلسفه نه مثل یک استاد خشک و خشن که مثل یک دوست بانمک و دوست داشتنی کنار شماست، به حرف‌های شما گوش میده و با طرح سوالاتی توی ذهن شما باعث میشه که از دل رنج‌هاتون مباحث مهم زندگی رو شناسایی کنید و سمت قدم بردارید.

درس گرفتن از شکست‌ها

آدم از یک سوراخ دوبار گزیده نمیشه، میشه؟ احتمالا بشه؛ چون خیلی از ما سوراخی که از اون گزیده میشیم رو به خوبی نمی‌شناسیم و نمی‌دونیم حتی از کجا خوردیم. اما آشنایی نوجوانان با فلسفه، دیدگاه اون‌ها رو باز میکنه و بهشون کمک میکنه تا با گرفتن تصمیمات درست‌تر، شکست‌هاشون رو تکرار نکنن.

برای مثال با خوندن فلسفه اسپینوزا، نوجوانان می‌فهمن که عذاب وجدان و خوردن حسرت برای فرصت‌های از دست رفته، کارهایی عبث و بیهود هستن.

چرا که ما باید قبل از دست زدن به یک عمل آگاهی کامل رو داشته باشیم و تمامی جوانبش رو سنجیده باشیم. همچنین فرصت از دست رفته قرار نیست برگرده، پس اگه هر اشتباهی کردید رو به گذشته بسپرید و ازش درس بگیرید تا توی آینده بهتر عمل کنید.

بالا رفتن اعتماد به نفس

دانایی اعتماد به نفس میاره. البته توهم دانستن هم اعتماد به نفس کاذب میده؛ ولی آشنایی با فلسفه برای نوجوانان، این امکان رو به اون‌ها میده تا بدونن که هیچ نمی‌دونن و برای یادگیری بیشتر تلاش کنن.

آشنایی نوجوانان با فلسفه، اون‌ها رو تشنه دونستن میکنه و اجازه نمیده با کمی مطالعه توهم دانایی به دست بیارن. یک فیلسوف خوب می‌دونه که دنیا انقدر پیچیده‌ست که امکان آشنایی با تمام اون وجود نداره.

پس میشه اینطور گفت که آشنایی با فلسفه برای نوجوانان، بهشون این دیدگاه رو میده که جهان خیلی بزرگتر از تصورات اون‌هاست و برای داشتن ادعای اینکه استاد همه چیز هستن خیلی کوچیکن.

خودشناسی واقعی

بالا رفتن اعتماد به نفس واقعی با خودشناسی واقعی تکمیل میشه و این مسئله هم به آشنایی نوجوانان با فلسفه بر می‌گرده. توی علم فلسفه با ارزیابی وجوه مختلف شخصیت انسان و شناخت ویژگی‌های بارز هر فرد، با توجه به شرایط زندگی و طبقه اجتماعی اون، میشه به خودشناسی واقعی رسید.

متاسفانه توی کتاب‌هایی که امروزه توی بازار وجود داره، کتابی که بتونه خودشناسی واقعی رو برای نوجوانان به وجود بیاره، کم پیدا میشه. متاسفانه روانشناسی زرد و شبه‌‌علم‌های تخیلی باعث شده که راه نوجوانان در یافتن خودشناسی کمی تغییر کنه.

در صورتی که فلسفه به طور دقیق‌تری این کار رو انجام میده. گفتیم که یکی از تعریف‌های فلسفه، بررسی مفاهیم و معانی دنیای اطراف ماست. همچنین باید اضافه کنیم که فلسفه علم پرسش‌هاست. خب حالا این موارد رو بذارید کنار هم، پرسش‌های متعدد در رابطه با مفاهیم و معانی ویژگی‌های شخصیتی انسان، فلسفه خودشناسی رو تشکیل میده.

شناخت بهتر محیط اطراف

پرسش‌های فلسفه فقط مربوط به خودشناسی نمیشه. اتفاقا قبل از اینکه انسان به تفکر درمورد خودش بپردازه، سعی در شناخت محیط اطرافش داشته. پس اولین سوالات فلسفی درباره محیط زندگی انسان مطرح شده. این مسئله حتی با توجه به پیشرفت‌هایی که انسان داشته باز هم به جای خودش باقیه و هنوزم که هنوزه برای ما سواله که بهترین شرایط زندگی چیه و چه محیطی برای ما مناسبه؟

آشنایی نوجوانان با فلسفه، به شناخت بهتر اون‌ها نسبت به محیط اطرافشون منجر میشه و باعث میشه بهتر بتونن شرایط محیطی مورد نظر خودشون رو ایجاد کنن. البته این کار با خوندن فلسفه به دست نمیاد و نیاز به عملکرد شما هم داره.

راهکارهای استفاده درست از فلسفه

آشنایی نوجوانان با فلسفه به تنهایی به اون‌ها کمک چندانی نمیکنه. دانش‌‌آموزان باید علاوه‌بر مطالعه عملکرد خودشون رو هم بالا ببرن. به همین دلیل جدیدا فلسفه‌های عملگرا طرفداران بیشتری پیدا کردن تا فلسفه‌هایی که صرفا مباحث نظری رو بررسی می‌کنن.

اگه نوجوانان به دنبال استفاده بهتر از فلسفه هستن باید با این علم عجین بشن و اون رو بخشی از زندگیشون قرار بدن. یعنی فلسفه نباید چیزی جدا از افراد باشه و همواره در زندگی اون‌ها نقش داشته باشه.

برای مثال هنگام وقت‌هایی که در حال پیاده‌روی تک نفره هستید، می‌تونید توی ذهنتون یکی از موضوعاتی که جدیدا توی زندگی شما اتفاق افتاده رو بکشید و درباره‌اش فلسفه ببافید. البته قول نمیدم به نتیجه برسید، چه بسا سوالات و ابهامات بیشتری براتون پیش بیاد. ولی عیبی نداره، این یعنی که شما دارید درست پیش می‌رید؛ پس ادامه بدید.

در ادامه چندین راهکار برای استفاده بهتر از فلسفه بهتون ارائه میدیم.

افکارتون رو بنویسید

نوشتن افکار به اشنایی با فلسفه برای نوجوانان کمک بزرگی میکنه؛ چون با نوشتن فکر بهتر عمل میکنه و باعث میشه فکرهایی که ته ذهن مونده بود بیرون بیاد. یکی از بهترین مزایا آشنایی نوجوانان با فلسفه اینه که گره‌های ذهنی رو برای اون‌ها نمایان میکنه و باعث میشه بهتر با مشکلاتشون آشنا بشن.

نوشتن افکار شاید ابتدا کمی سخت باشه و دقیقا چیز خاصی به ذهنتون نیاد، اما با تبدیل کردن نوشتن به یک روتین روزانه می‌تونید خط فکری خودتون رو شکل بدید و مشکلات ذهنی خودتون رو بهتر بشناسید.

معاشرت کنید

طبق روایاتی اولین فیلسوف تاریخ رو سقراط می‌دونن. روش فلسفه سقراط به چه شکل بود؟ اون راه می‌افتاد توی کوی و بازار و شروع می‌کرد از آدم‌ها سوال پرسیدن درباره موضوعات پیش‌پا افتاده روز.

اول همه سقراط رو مسخره می‌کردن به خاطر سوالاتش ولی وقتی که سقراط سوالاتش رو ادامه میداد و افراد با نادانی خودشون روبه‌رو میشدن، شروع می‌کردن به پرخاش کردن. شاید اگه اکثر افراد بالغ آتن، آداب معاشرت بلد بودن سرنوشت سقراط انقدر تلخ نمی‌شد.

شما می‌تونین از روش‌های سقراط استفاده کنید، ولی حواستون باشه شما هم سرتون رو به باد ندید چون امروزه آدم‌ها کمی بی‌اعصاب شدن.

یادگیری آداب معاشرت به بهتر شدن بحث‌های فلسفی هم کمک میکنه، برای مثال دوتا دوست اگه آداب معاشرت بلد نباشن، سر پیش پا افتاده‌ترین مسائل هم کارشون به جدل و درگیری میرسه. ولی دوتا فیلسوف که آداب و معاشرت بلد باشن، می‌تونن ساعت‌ها درباره یک موضوع مهم فلسفی بحث کنن؛ بدون اینکه با هم درگیری پیدا کنن.

برای داشتن معاشرتی سازنده، اول از همه باید گوش شنوایی داشته باشید و سپس به قصد یادگیری توی یک بحث شرکت کنید، نه برای اثبات دانایی خودتون یا قانع کردن طرف مقابل.

دنبال منابع بین‌المللی باشید

فلسفه درسته که تاریخی به قدمت ۲۵۰۰ سال داره ولی همیشه در حال تغییره. نمی‌خوام وارد بحث‌های تخصصی بشم و از دوران کلاسیک، مدرنیسم، پست مدرنیسم و ساختارگرایی یا پساساختارگرایی حرف بزنم؛ ولی تا همین حد بدونید که علم فلسفه مدام در حال تغییر، رشد و نموه و مدام یک جا نمی‌ایسته.

اصلا با توجه به مبانی فلسفه دیالیکتیک می‌تونیم متوجه این منظور بشیم که فلاسفه‌ای که تغییر نکنن محکوم به نابودی هستن. به قول یک بابایی،‌ هر آنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود.

پس با این حساب بهترین منابع برای آشنایی با فلسفه برای نوجوانان، استفاده از منابع خارجیه که طبق آخرین تحقیقات، مناظرات و مطالعات تشکیل شده.

اشتباهات رایج نوجوانان هنگام مطالعه فلسفه

گفتیم که خوندن فلسفه به تنهایی نمی‌تونه باعث پیشرفت توی زندگی شما بشه. یکی را گفتند: عالم بی عمل به چه ماند؟ گفت: به زنبور بی عسل. پس خوندن فلسفه بدون اینکه تاثیری توی عمل و کردار شما داشته باشه، هیچ ثمره و بازدهی‌ای برای شما نداره. پس حتما باید سراغ اندیشه‌های متفکرینی برید که به دنبال بازی با فلسفه نیستن و از این علم به شکلی عملگرا استفاده می‌کنن.

یکی دیگه از اشتباهات رایج نوجوانان هنگام مطالعه فلسفه اینه که به صورت نظام‌مند مطالعه ندارن و پراکنده این کار رو انجام میدن. مطالعه پراکنده فلسفه باعث میشه که یک سری اطلاعات به صورت جسته و گریخته توی ذهن شما جمع بشه و نتونید خط فکری مناسبی برای خودتون تشکیل بدید.

همونطور که گفتیم فلسفه مثل زنجیر به هم پیوسته‌ست و شما با مطالعه تاریخ فلسفه می‌تونید از ابتدا خط فکری که به اون علاقه دارید رو پیش بگیرید.

اشتباه دیگه‌ای که به خاطر آشنایی با فلسفه برای نوجوانان پیش میاد اینه که اون‌ها توی خوندن انسجام ندارن و از فلسفه تنها پیام‌های راهگشا برای زندگیشون می‌خوان؛ در صورتی که فلسفه مثل یک سیستم زیستی ارگانیکه و باید اجزا به طور طبیعی کنار هم قرار بگیرن.

توی فلسفه دنبال جملات قصار نگردین چون یک جمله خودش دنیایی از تفکرات رو پشت خودش جا داده. پس به دنبال ایجاد یک سیستم ذهنی ارگانیک توی ذهنتون باشید، نه پیدا کردن جملات زیبا مخصوص کپشن اینستاگرام.

جمع‌بندی درباره آشنایی با فلسفه برای نوجوانان

آشنایی با فلسفه برای نوجوانان می‌تونه به اون‌ها در کشف راه‌های بهتر زندگی، استفاده از فرصت‌ها و جبران اشتباهات کمک بزرگی بکنه. همچنین باعث میشه نوجوانان دید بهتری نسبت به زندگی پیدا کنن و شرایط محیط اطرافشون رو بهتر بسنجن.

توی این مقاله از مزیت‌های آشنایی نوجوانان با فلسفه گفتیم و چند کتاب برای شناخت بهتر این علم معرفی کردیم. در ادامه از راهکارهای استفاده بهتر از مطالعه فلسفه گفتیم و اشتباهاتی که اغلب موقع خوندن فلسفه مرتکب میشه رو بیان کردیم تا خوانندگان این مقاله اگه آشنایی با فلسفه برای نوجوانان رو دارن، این اشتباهات رو مرتکب نشن.

امیدواریم که این مقاله به آشنایی نوجوانان با فلسفه و کاربردهای این علم کمک کرده باشه.